Musée de la Mémoire ‘PROPRIÉTÉ UNIVERSELLE’ ®

Musée de la Mémoire ‘PROPRIÉTÉ UNIVERSELLE’ ® – Catalogue inventaire d’un musée par lui-même is geconcipieerd door de kunstenaar en ontwikkeld in dialoog met de grafisch ontwerper. Het boek, een ‘catalogus-inventaris van een museum-door-zichzelf’, vertelt de evolutie van een museum als monument voor een voormalig mijngebied. Zonder muren plaatst het museum het geheugen in de lucht, het strekt zich uit naar het universele. Het boek heeft alle kenmerken van een klassieke kunstcatalogus: een gul formaat, met frontaal gepresenteerde werken, los van hun context, in kleur gedrukt op gestreken papier. Dat idee van classicisme inspireert en leidt het ontwerp, maar wordt tegelijk ook radicaal verstoord. Zo is het boek volledig in het lettertype Courier gezet en ingeleid door een afwezige tekst, weergegeven door abstracte lijnen.

“Als een reis door de archieven van een atelier, vormt dit boek een verhaal. Een inventaris van een collectie, het zou een museumcatalogus kunnen worden genoemd. Het kan ook dienen als gids voor het werk waarvan hier de geschiedenis wordt verteld.” (Joëlle Tuerlinckx, 2024)

De jury over Musée de la Mémoire ‘PROPRIÉTÉ UNIVERSELLE’ ®:

Dit uitmuntende project is een boek over een museum dat niet bestaat of bestaan heeft. Het bevat bijzonder veel materiaal, maar straalt desondanks een sterke consistentie uit en blijft rustgevend. Er komen heel veel aspecten samen, zoals fotografie, collage, typografie, artefacten, notities en archiefstukken, en het is tegelijk hedendaags en tijdloos. Het vormt een alternatieve en slimme manier om door een museum te lopen op een eigen vrije en ongedwongen manier. Bovendien is het erg gedurfd en vernieuwend om een boek te laten functioneren als een soort tactiel museum.

Hoe is het idee voor dit project ontstaan?

In 2006 nodigde de burgemeester van Cransac in Frankrijk kunstenaar Joëlle Tuerlinckx uit om een kunstwerk te realiseren ter herinnering aan het mijnverleden van de stad. In zijn woorden: ‘een krachtig gebaar maken, dat geen bronzen beeld van een mijnwerker zou zijn’. Het Musée de la Mémoire werd het antwoord op die opdracht. Het blaast de stad nieuw leven in en vult het gemis in. Teruggebracht tot zijn enige dimensie van hoogte, opgericht als een naald van 34,25 meter in het landschap (precies een tiende van de 342,54 meter die de mijnwerkers aflegden om hun werkplek te bereiken), brengt het het geheugen terug in de lucht. De catalogus-inventaris, een essentieel onderdeel van elk museum, voltooit het project en opent het monument naar het universele.

Wat maakt jullie project zo bijzonder?

Het project van het Musée de la Mémoire heeft ontzettend veel lagen: het fysiek en digitaal archief, zichtbaar en onzichtbaar, het museografisch materiaal dat gebruikt werd voor het ontwerp, zijn fundament en ontwikkeling (objecten, beelden, films, maquettes, tekeningen, studies, foto’s). Zonder de duizelingwekkende oneindigheid ervan te verliezen, was het de uitdaging om een overzicht te geven in een lineair verhaal van 584 pagina’s en in de vorm van een papieren volume van 2,4 kg. Door middel van kruisverwijzingen, inventarissen en lexicale referenties wordt een heel universum onthuld. Pagina na pagina ontdekt de lezer de monumentale reikwijdte ervan.

Hebben jullie nog verdere plannen met dit project?

Die vraag kunnen we op twee manieren interpreteren. Enerzijds hebben we met dit project een methode ontwikkeld, een sculpturale manier om met het grafisch ontwerp om te gaan. Hoe een vouw magnetisch wordt, hoe het wit van de pagina wordt opgevat als een muur. Het is een aanpak gebaseerd op contrasten en contrapunten. Elk nieuw project is een kans om die studie verder uit te diepen. Anderzijds ontdekken we hoe deze uitvinding van de catalogus ‘door-het-museum-zelf’ rijk is aan mogelijkheden en toekomstige ontwikkelingen. Het museum kan in eigen naam publiceren (parallelle publicaties zijn al in de maak), tentoonstellingen organiseren en kunstenaars uitnodigen. Het is niet alleen een monument, maar wordt ook een medium om het werk te verspreiden.

Geproduceerd met steun van de Waals-Brusselse Gemeenschap (België), de Fondation de France en het Centre national des arts plastiques (Frankrijk).